de illusie van control & praktische wijsheid
ik moet jullie iets bekennen. door maatschappelijke en eigen verwachtingen en de huur die betaald moest worden heb ik in een moment van verstandsverbijstering en onoplettendheid ‘ja’ gezegd tegen een onzinbaan. onder het mom: je moet toch wat doen voor je centen. ik heb 5 maanden doodongelukkig bij een gemeente gewerkt. de plek van bureaucratie en een vastgeroeste systeemwereld. na 5 maanden vechten tegen de bierkaai ben ik er met piepende banden en bore-out weggereden. ik paste voor de aanwezigheidspremie. zo wil ik mijn centen niet verdienen, ik maak geen uren maar lever resultaat.
systeem tevreden houden
zo ben ik geprogrammeerd en dat heet in de literatuur intrinsieke motivatie. vanuit jezelf graag goed werk willen leveren, vanuit vertrouwen en met verantwoordelijkheid. met mij zijn er heel veel mensen die ook zo willen werken, maar waarvan verwacht wordt het ‘systeem tevreden te houden’. een systeem dat gebouwd is op het scientific management. het tegenovergestelde van hoe de meeste mensen worden opgevoed. een deel van de mensen vinden dat ook maar worden gevormd door het systeem waar ze in terecht zijn gekomen.
mensen vormen zich naar het systeem
barry schwartz legt dat in zijn ted talk: the way we think about work is broken uit (zie onderstaande video’s). mensen die hier het beste tegen kunnen blijven of ze passen zich aan of de regels en de structuur zit ze als gegoten. de gemeente (overheid) wordt niet voor niets een blauwe organisatie genoemd. regels, control & structuur spelen er een grote rol (en ze hebben ook een functie). deze mensen zijn dus niet zelf slecht, maar een te eenzijdige kijk op werk zorgt wel voor een organisatie die een hele grote blinde vlek ontwikkeld en in mijn geval dodelijk saai wordt.
praktische wijsheid
ik pleit dan ook vaak voor praktische wijsheid. denk als een wetenschapper, handel als een stratenmaker. veel van dit theoretische beleidswerk kan verzanden in overdenkingen, in niet praktische oplossingen. er blijkt dan een gat te zijn tussen beleid en uitvoering. juist dat is een kenmerk van het scientific management (we hebben het denken en het doen van elkaar gescheiden). de stratenmaker is veel meer gericht op een praktische oplossing. beide hebben we nodig en het liefst in samenspraak. je kan je denk ik wel indenken dat ik regelmatig mijn schoenzolen op at of in het beste geval mijn hoofd 5 x tegen het bureau sloeg. daar zat ik dan met mijn goede gedrag.
creatieve medewerkers
deze blog is dus niet om ambtenaren af te vallen, maar om te pleiten voor meer diversiteit binnen organisaties. maak ook ruimte voor mensen die niet binnen het stramien van ‘uren maken’ werken. ze maken de weg vrij voor mensen die graag het juiste willen doen, maar niet het risico van de rebel willen nemen (deze medewerkers nemen namelijk een behoorlijk risico door buiten de groep te plaatsen). loko cartoons noemt dit creatieve medewerkers.
oude patronen
ook binnen de overheid is er de roep naar: terug naar de bedoeling, de menselijke maat, maatwerk & andere termen die meer aansluiten bij de werkelijkheid. op congressen wordt de vrije geest uitermate vaak gebezigd, maar terug op de thuisbasis laten we de mensen nog steeds braaf hun urenverantwoordingsstaafjes invullen. de meeste van ons kijken er ook niet meer van op. zo werkt werk. die transitie in het denken en het doen blijft lastig. oude patronen en ideeen blijken hardnekkig te zijn.
schijnnauwkeurigheid & de illusie van control
ik krijg er nog steeds de jeuk van als ik in de meerjarenbegroting van de gemeente op de euro nauwkeurig er een voorspelling wordt gedaan. dit lijkt misschien onschuldig, maar het veronderstelt een schijnprecisie en de illusie van control. afronden die handel en rap een beetje met een grote onzekerheidsfactor. het neigt dan naar micromanagement en juist daar werd ik helemaal gek van. een urenverantwoordingsstaafje voor de tijd die je bezig bent aan tijdschrijven daar viel mijn snuit van open. ik maakte mijn eigen staafje: louis met daarachter het cijfer 8. het is misschien ook wel even goed om te benoemen dat ik zelf op interne control werkzaam was.
motivatie & control
nu moet ik ook bekennen dat ik onderzoek gedaan heb naar motivatie & control. wat ik daarin vond was dat bureaucratie ook ondersteunend kan werken. mijn ervaring vergelijk ik een beetje met een longarts die in de sigarettenindustrie gaat werken en het kantoor in het rookhok heeft staan. nu denk je misschien: ja dat is typisch iets voor gemeenten. nop: het geldt ook voor private organisaties. ook deze organisaties voeren vaak steeds meer controls toe met het idee dat ze dan nog meer risico’s hebben uitgesloten. maar wat ze in werkelijkheid doen is dat ze kansen beperken. het gaat ten kosten van de professionele ruimte, , de creativiteit, het werkplezier (motivatie) en van de resultaten, maar dan wel gecontroleerd! die controls kosten ook financieel meer dan je lief is. deze blog schreef ik enkele jaren geleden over het effect van management control op motivatie.
bewegingsruimte
het doet in veel gevallen meer kwaad dan goed en daarom is het belangrijk op een goed management control systeem te hebben, eenvoudig, transparant en degelijk. waar er ruimte is om in te bewegen en indien nodig van af te wijken, waarin gezond verstand prevaleer en waarin mensen zowel rekening kunnen houden met de situatie zonder wet en regelgeving uit het oog te verliezen. albert jan kruiter heeft hierover een mooie brainwash talk gemaakt, deze bekijk je hier >> brainwash <<
“A wise person is like a jazz musician, using the notes on a page, but dancing around them. Inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand”. A wise person is made, not born. Wisdom depends upon experience.”
nu is de vraag: welke aannames over mens, werk & inkomen zorgen ervoor dat we tot deze vormen van control komen. en wat kunnen we eraan doen dat niet alleen ik maar ook zorgprofessionals, onderwijzers, politieagenten, metaalbewerkers, stratenmakers (eigenlijk iedereen) voldoende professionele ruimte krijgen om hun vak zo goed mogelijk uit te oefenen?
