werkvierentwintig

nu het stof van de verkiezingen langzaam is gaan liggen ben ik op zoek naar een verhaal van hoop. de verschillende analyses laten zien dat het huidige verhaal niet erg hoopgevend is. een vergezicht waar mensen met problemen nu geen ‘reet aan hebben’. mensen krijgen te horen dat ze veel dingen niet kunnen, dat we dingen moeten maar hebben zorgen over hun bestaanszekerheid en of ze wel mee kunnen komen. abstracte dingen zoals het milieu zijn minder tastbaar dan de kosten die je ziet als je afrekent bij de kassa. 

sommige mensen zijn bang om dingen te verliezen. psychologische effecten zoals verlies aversie speelt hier een grote rol. een gure conservatieve wind neemt dan in kracht toe, terwijl de meeste mensen best bereid zijn om mee te werken. nu gaan de hakken in het zand. de grootste uitdaging van deze tijd is niet hoe gaan we om met externe zaken, maar hoe lossen we interne spanningen op.

onze samenleving vertoont tekenen van een verwaarloosde organisatie. daardoor zijn mensen zelfs bereid om tegen hun eigen belang in te stemmen. uit europa? prima, ook al hebben we onze baan te danken aan de internationale handel. ze rebelleren simpelweg tegen de bestaande macht, wie dat ook is en zijn ontvankelijk voor een zelfs autoritaire leider. als we dan toch ‘pijn’ gaan lijden, dan bepalen we dat tenminste nog zelf.

vraag je mensen wil je meer of minder betalen voor de benzine aan de pomp, dan is het antwoord duidelijk minder. we verkiezingen korte termijn boven de lange termijn. liever nu een 10tje minder betalen dan dan straks een veelvoud op te moeten hoesten. daarmee schuiven we veel voor ons uit en komt er een moment waarop de belangrijke keuzes wel gemaakt moeten worden. soms worden ze dan voor je gemaakt. daar zit niemand op te wachten.

maar het verhaal is niet aantrekkelijk en echt leiderschap ontbreekt. leiderschap die niet zegt wat we willen horen, maar wat belangrijk is om te horen, met perspectief en de garantie dat iedereen het mee kan maken. deze psychologische veiligheid is nodig om de noodzakelijk stappen te kunnen zetten. 

andrew yang, een van de presidentskandidaten van de verkiezingen in 2020, schreef het boek the war on normal people (in het nederlands verkrijgbaar onder de titel: jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing). de oorlog tegen de normale man is begonnen, hij beschrijft de verdwijnende middenklasse in amerika en dat effect is nu inmiddels in nederland ook zichtbaar. dat is niet alleen slecht voor de samenleving en economie, maar ook tussen de onderlinge verhoudingen.

daarom bepleit hij een freedom dividend als oplossing om mensen bestaanszekerheid te geven, maar ook minder ontvankelijk te maken voor populisme en zorgt voor pro-sociaal gedrag. hij geeft aan dat we als samenleving daarmee van een mindset van schaarste (er is te weinig) naar een mindset van overvloed gaan (er is genoeg voor iedereen). nu lost dit natuurlijk niet alles op, maar is het het fundament waarop we onze samenleving verder kunnen bouwen.

in mijn boek: echte mannen werken 4 dagen schrijf ik dat we beter via de inkomstenkant mensen kunnen helpen, dan dat we de accijns op brandstof en andere kosten verlagen. de economische prikkel van de vervuiler betaalt zorgt namelijk ervoor dat we zuinig omgaan met schaarse middelen, die ook een negatief effect hebben op het milieu. dat zorgt voor verduurzaming en maakt innovaties rendabel, van de zonnepanelen op je huis tot een zuinigere auto. mensen worden aan de inkomstenkant gecompenseerd en kunnen zelf bepalen hoe en waar ze het geld aan uitgeven.

verhoog je het basisinkomen van 1000 naar 1100 euro dan hebben mensen met een laag inkomen 10% compensatie. heb je een inkomen van 2000 euro en je krijgt er 100 euro bij dan is dat een compensatie van 5% enz. dan wordt milieu geen feestje voor de grootverdieners, die op dit moment ook nog de meeste subsidies kunnen opstrijken, want zeg nu zelf, is voor jou die elektrische auto haalbaar?

het wordt tijd voor leiderschap dat dit perspectief schetst i.p.v. een verhaal waarin mensen dingen moeten. voor een abstracte werkelijkheid, ver van ons bed (nog wel) en gaan voor een verhaal van gezamenlijke vooruitgang. niet omdat het makkelijk is, maar omdat het de uitdaging is die we aan gaan, zoals kennedy ook deed. onder de voorwaarden dat iedereen het mee kan maken! het zogeheten lonkende of wenkende perspectief.

We choose to go to the moon. We choose to go to the Moon… We choose to go to the Moon in this decade and do the other things, not because they are easy, but because they are hard; because that goal will serve to organize and measure the best of our energies and skills, because that challenge is one that we are willing to accept, one we are unwilling to postpone, and one we intend to win, and the others, too.[12]