de angst voor risico’s
nederland is het een land met een hoge verzekeringsdichtheid, al is dat dalende. met andere woorden: als we het kunnen verzekeren dan doen we het graag. de nederlander is daarmee erg risico averse. we mijden risico’s liever.
je kan momenteel weer overstappen van zorgverzekering. stel dat de zorgverzekering niet voor jezelf was maar voor de auto? welke keuze had je dan gemaakt? het gaat nu om de risicobereidheid, wat is rationeel dan de beste oplossing? de vraag is, hoeveel eigen risico vind jij acceptabel? 385 of 885 euro?
dit staat even los van de discussie of het eigen risico überhaupt er moet zijn (mijn antwoord: nee). dat je gezondheid niet altijd maakbaar is (het knaagt dus ook aan de solidariteit). en zorg zou geen economische afweging moeten zijn en met economische afwegingen kunnen intrinsieke waarden verloren gaan (misschien is dat wel tekenend voor deze blog).
ik heb voor het eerst het eigen risico verhoogd van 385 euro naar 885 euro en bespaar daar 12 x 17,50 premie mee uit. dat is 210 euro per jaar. mijn eigen risico is 500 euro hoger dan de laagste variant. (385 euro). 500 euro – de bespaarde premie (210) euro levert uiteindelijk een extra risico op van 290 euro (en dus niet 500 euro en alleen als ik deze volledig zou moeten betalen). tot een bedrag van 385 + 210 = 595 euro ben ik nog evenveel kwijt als iemand met een eigen risico van 385 euro.
hetzelfde geldt voor je aanvullende tandartsverzekering. we betalen jaarlijks een een bedrag van 180 euro uit om gedekt te worden tot 250 euro. je verzekert dus voor een bedrag van 70 euro extra? om heel eerlijk te zijn, ik loop met minder belangrijke dingen meer financieel risico (mijn gezondheid staat op nr.1 en zou dan ook meer moeten mogen ‘kosten’).
bovendien is het gevoelsmatig minder pijnlijk om niet direct af te rekenen bij de tandarts, dan de (financiële) pijn over het hele jaar te verdelen. het is een vorm van directe feedback (en een gaatje vullen en betalen levert 2 x pijn op) die er misschien wel voor zorgt dat je minder naar de tandarts gaat en dat is natuurlijk ook niet de bedoeling.
en risico arme optie als default is dus zo slecht nog niet, zeker niet als je zelf de ‘discipline’ niet hebt om het bespaarde bedrag te sparen. dit komt kort gezegd dat veel mensen het nu hoger waarderen dan de toekomst. een opt out regeling zorgt ervoor dat de standaard optie (de default) risico arm is, denk bijvoorbeeld aan de verplichte premies voor arbeidsongeschiktheid of pensioen.
maandelijks het bespaarde bedrag automatisch op een spaarrekening zetten is een mogelijkheid om dat spaarpotje voor jezelf te creëren. je hoeft er nu niet meer over na te denken en ook niks meer voor te doen. als je het bedrag weer op wil nemen moet je een handeling verrichten en dat werkt drempel verhogend.
ik zeg nadrukkelijk discipline, want het gaat niet om de mensen die het bij voorbaat al niet konden missen, want je moet in het ergste geval het risico op kunnen vangen. in het geval van het eigen risico is dat voor mij wel het geval (en dat is tegelijkertijd ook het kromme aan onze zorgverzekering, mensen die het al niet kunnen betalen moeten zich hoger verzekeren dan mensen die het prima op kunnen vangen).maar stel dat ik op vakantie ben en ziek wordt, ook al is de kans relatief klein, de gevolgen zijn relatief groot en niet door een individu te dragen. dan is aanvullend verzekeren een goede keuze, zoals de basisverzekering en de WA verzekering voor de auto dat ook is.
de angst voor risico’s is ook op het werk aanwezig. we waarderen zekerheid boven onzekerheid (dat is ook een basisbehoefte), maar we waarderen ook dat wat we kennen boven iets nieuws. het nieuwe moet niet een beetje beter, maar significant beter zijn voordat we de stap wagen. we vinden iets verliezen immers erger dan iets erbij krijgen leuk is. dit wordt verlies aversie genoemd.
we zijn terughoudender, meer dan gezond is. daardoor zijn we in de ban van control, ook al is het een illusie. allemaal maar om risico’s uit te sluiten. daardoor timmeren we de boel dicht en smoren we kansen in de kiem (en helpen we motivatie om zeep). we doen onszelf meer pijn aan dan dat we proberen te voorkomen (echt rationeel is dat niet). ondertussen mijden we we het nemen van verantwoordelijkheid omdat het risico er ook van toeneemt en we het stiekem ook wel lekker veilig vinden om het systeem de schuld te geven.
let hier op het woord schuld: in schuld zit een bepaalde bewuste nalatigheid verscholen. in het woord verantwoordelijkheid niet. we gaan er dan vanuit dat je ter goede trouw gehandeld hebt. wie kan het je dan kwalijk nemen? laten we het dan gebruiken om er individueel en collectief van te leren en een cultuur creëren waarin we iets meer risico aanmoedigen zo slecht nog niet is (zonder roekeloos te worden).
