we zitten in een vreemde tijd. althans, dat zaten we al maar door de huidige gezondheidscrisis worden dingen nog iets meer op scherp gezet. we willen het in deze blog hebben over een onderwerp dat we vaak terug zien komen. kort gezegd, mensen/organisaties die succesvol, gezond en gelukkig zijn hebben dat aan zichzelf te danken en mensen die tegenslagen te verwerken hebben hebben dat ook aan zichzelf te danken of de andere denkwijze: succes is collectief en tegenslag ligt aan een ander.
daarbij doen we 1: de eigen inbreng van mensen/organisaties tekort & 2: daarmee doen we omstandigheden en vette pech tekort (alle dingen waar je zelf geen invloed op hebt). het is deze maakbaarheids-, controleerbaarheids- & voorspelbaarheids-denken waar we in onze ogen wat vanaf moeten stappen (we kunnen niet anders). van just in time naar just in case. van efficiëntie naar effectiviteit.
wat dan wel?
bij werkvierentwintig houden we ons bezig met werk, inkomen, de arbeidsmarkt, motivatie & nog veel meer. bij dit soort onderwerpen gaat het vaak over aannames ten op zichten van is succes aan jezelf te danken en kan je het falen aan het systeem wijten. beide vinden wij niet waar. hier worden vaak (hele politiek beladen) discussies over gevoerd. dat zien we vandaag de dag ook als we kijken naar de markt & de overheid.
het lijkt alsof deze 2 afzonderlijk opererende systemen zijn, maar de markt kan goed functioneren dankzij stabiliteit, zekerheid, veiligheid, rechtssystemen you name it, facetten die door een goed functionerende samenleving (en overheid) worden gecreëerd. politieke stabiliteit, onderwijsniveau, gezondheidszorg, infrastructuur zijn redenen voor een bedrijf om zich ergens te vestigen. een stabiele munt verkleind variatie en risico’s, waardoor er geen verzekeringen afgesloten hoeven worden om deze te ‘mitigeren’. kortom er zijn veel facetten die ervoor zorgen er een soepele doorstroom is van producten en diensten.
vuca wereld…
de inkomsten uit de markt worden door de overheid gebruikt om dit soort belangrijke elementen voor de samenleving te faciliteren. onderschat ook niet dat de overheid de grootste opdrachtgever is van de markt en dat vaak deze twee geldstromen elkaar kruisen. in nederland is dat ongeveer 40%, dat zal nu ongetwijfeld meer zijn. oftewel 40% van de opdrachten in de markt wordt betaald uit de collectieve pot (belastingen).
vaak zie je dat de overheid anti cyclisch beleid voert om zo de schokken in hoog en laagconjunctuur te dempen. voorspelbaarheid, rust en zekerheid daar kan je planmatig het beste mee omgaan (dat geldt ook voor de opleiding van personeel, mondkapjes, maar dus ook financieel technisch).
wat nu als er dingen gebeuren die we niet hadden voorzien? hoe zorgen we dan voor een veerkrachtige samenleving. dit wordt ook wel de vuca wereld genoemd (volatile, uncertain, complex en ambiguous). oftewel de wereld waarin we leven wordt steeds minder voorspelbaar, maakbaar en controleerbaar.
lees er meer over in dit artikel: hoe bouwen we robuuste systemen?
balans
deze discussies zijn dus zowel op meso, macro en op micro niveau te voeren. was de eerste situatie dan dat de markt het alleen deed en is de overheid nu de boeman of redder… nee toch? nu ligt er onder het belastingmoraal ook weer een ander vraagstuk: namelijk besteed de overheid het op de juiste manier en halen wij, de samenleving, er meerwaarde uit of kan de markt & de burger dat zelf niet veel beter. dat laatste staat vaak ter discussie, want ook de overheid is soms een bureaucratisch moeras geworden. 1 van de redenen dat we voor een basisinkomen zijn. dit vergroot de zelfredzaamheid & autonomie van mensen. want zeg nu zelf: wie weet er beter wat goed voor je is dan jij. in nederland zien we vaak een hoge mate van paternalisme terug.
in het boek de donuteconomie wordt er mooi geschreven dat we de markt, de overheid & de burgers nodig hebben om een gezonde samenleving te creëren en behouden. juist om het krachtenveld in balans te houden.
aan jezelf te danken?
daarom hebben we ook een voorzet gedaan voor een belastingstelsel waarin we het beste van beide opvattingen gebruiken. je kan zelf enorm veel doen om gezond, gelukkig & succesvol te zijn (wat dat dan voor jou ook mag betekenen), maar je kan uiteraard ook pech hebben dat je fysiek, mentaal, financieel een flinke duw te verduren krijgt. of simpelweg met wat minder spierkracht, denkkracht of gezondheid geboren bent. en elke andere redenen waarom je als mens het net even wat minder getroffen heb. waardoor je zelfs harder moet werken voor eenzelfde resultaat.
gelijkwaardigheid
waar rechts pleit voor gelijke behandeling & links pleit voor gelijkheid, pleiten wij voor gelijkwaardigheid (het oplossen van de systeempijn). de vraag is of welvaart bepalend is voor welzijn of dat welzijn bepalend is voor welvaart. wij denken dat collectief welzijn de drijfveer is geweest voor grotere welvaart. het welvaartsdenken dacht altijd dat dit andersom was, maar juist de enorme vooruitgang in afname kindersterfte, betere gezondheidszorg & beter onderwijs heeft onze economie en samenleving vooruitgeholpen. het zijn dus ook geen afwegingen of meer welzijn of meer welvaart. het is simpelweg een complementair systeem, ze versterken elkaar.
gedragseffect
de lockdown was in dit verhaal één groot wereldwijd sociaal/economisch experiment. nu wordt er echter massaal naar de overheid gekeken. waarin de markt voorheen elke euro er 1 teveel belastinggeld naar de overheid vond gaan (trickle down economics), wordt er nu massaal gekeken naar wat deze overheid doet om bedrijven overeind te houden. dat terwijl veel van de factoren voor een bloeiende economie voorheen een positief effect had op de markt (stabiliteit, veiligheid, gezondheid, voldoende koopkracht en inkomen/baanzekerheid), blijkt dat niet de maatregelen (de lockdown zelf) maar de gedragscomponent van mensen enorme invloed heeft op de huidige crisis.
het is dan niet zozeer de maatregel die de markt nekt, maar meer het (koop)gedrag van mensen. ze werden onzekerder over toekomstige verdiensten. je zou kunnen zeggen als je het vrije markt denken steunt: de markt doet zijn werk, maar iedereen snapt dat hierdoor hele gezonde bedrijven zouden omvallen.
bijvoorbeeld: in de afgelopen 10 jaar zijn het aantal horecazaken verdubbeld. is het dan goed dat er bedrijven verdwijnen zodat er weer ruimte ontstaat voor andere bedrijven? hebben die bedrijven het dan aan zichzelf te danken dat ze wel of niet blijven bestaan of hebben sommige simpelweg dikke vette pech omdat ze net begonnen waren, flink geïnvesteerd hebben, geld uitgekeerd hebben aan aandeelhouders, juist op die plek een uitbraak was…wie het weet mag het zeggen. dit is voor mensen niet anders, alleen op een andere schaal.
piramide
daarom pleiten wij voor een omslag in ons denken. je kan dit visueel als volgende stellen als een driehoek, we vragen het je zelf uit te tekenen. voorheen was het zo dat de markt het fundament was (de basis van de piramide). op de schuine zijden de markt en de burgers (samenleving). in een oogwenk kantelde dit naar de overheid als basis met de markt en de burgers als schuine zijden. nu pleiten wij voor het fundament van de burgers waarbij de overheid en de markt elkaar in balans houden. ze staan in het teken van de samenleving. dit wordt door andrew yang: human centered capitalism genoemd.
lees er meer over in zijn boek jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing te bestellen via werkvierentwintig.
