werkvierentwintig

toeslagen & verlies aversie

motivatiestructurenbelastingstelseldeeltijddecadentieinkomenloss aversionrisk aversetoeslagenverlies aversiewerk

sommige mensen vragen zich af waarom we in nederland een deeltijdcultuur hebben. sommige noemen het deeltijddecadentie, andere noemen het balanstrutjes. het zijn vaak vrouwen (met kinderen) die hiervoor worden uitgemaakt. in deze blog willen we je een meenemen in hun situatie. we doen vaak of die ander, anders is, maar eigenlijk denken ze vaak hetzelfde of je nu weinig of veel verdient. dit staat in onze ogen nog even los van de ineffectiviteit van de 40 urige werkweek (en 8, 9 of soms wel 10 urige werkdag). met productiviteit, resultaat en kwaliteit heeft dat doorgaans weinig meer te maken.

werken moet lonen

stel dat je als jonge (alleenstaande) ouder een dag meer wilt werken? hoeveel ga je er dan netto op vooruit. die vraag stel je jezelf als je gaat werken. immers een baan gaat naast leuk. waardevol (goed voor samenleving, eigenwaarden, sociale contacten) ook over inkomen. juist daar botst ons stelsel van werk & inkomen. oftewel de marktprikkel om te werken staan dan haaks op de intrinsieke drijfveer. dit kan leiden tot wat het crowding out effect wordt genoemd. de extrinsieke prikkel (beweegreden) verdringt de intrinsieke motivatie.

van 3 dagen naar 4 dagen werken loont dan simpelweg niet. je hebt een dag minder vrij en je gaat er netto niet op vooruit. uiteraard kan je dit ook omdraaien, als je ipv 5, 4 dagen gaat werken hoeveel lever je dan netto in. vaak komt dit voor mensen op 50 euro netto per dag uit. oftewel, 4 vrije dagen extra in de maand kosten je 200 euro netto.

belastingdruk

nu vinden we vaak dat een top marginaal tarief voor inkomsten niet hoger mag zijn dan 50%. immers van elke euro die je verdient houd je zelf 50% of meer over. dat is ongeveer het tarief dat we nog als redelijk beschouwen (hoe minder hoe beter natuurlijk als het gaat om je eigen portemonnee). het marginale tarief zegt iets over elke euro die je verdient bovenop je huidige verdiensten. uiteraard is de algehele belastingdruk anders aangezien we ook btw, accijns en andere heffingen betalen. dat zegt overigens weer niks over jouw gemiddelde belastingdruk. oftewel er is sprake van een marginale belastingdruk & van een gemiddelde belastingdruk over je hele inkomen (&vermogen). al wordt kapitaal nauwelijks belast en arbeid des te meer.

markt/overheid

als je je afvraagt waarom dat zoveel is? dat heeft te maken dat de verhouding overheid/markt in nederland nu 60% versus 40% is. misschien zelfs wel meer met de steun. in een gezonde samenleving is dat ongeveer 40% overheid – 60 % markt. uiteraard staan deze niet los van elkaar, want de overheid is de grootste opdrachtgever. het is overigens ook een misvatting dat een lagere belastingdruk goed is voor economische groei & bloei (trickle down economics does not work). vaak vertellen politici halve waarheden.

marginale belastingdruk

even terug naar de meneer of mevrouw met toeslagen. deze kent in sommige gevallen een marginale belastingdruk van 90% of meer.  immers meer gaan verdienen levert soms zelfs onderaan de streep minder inkomen op (armoedeval). als je werkt om geld te verdienen (werken mag lonen) dan ben je wel gek als je meer gaat werken en minder gaat verdienen. het kan dus even duren voordat je ook echt netto een stap vooruit zet. het is dus belangrijk om de inzichten die we hebben vanuit de gedragseconomie toe te passen op ons systeem. dan ariely & andere psychologen & economen hebben hier volop onderzoek naar gedaan.

verlies aversie

het verlies van toeslagen kan tot verlies aversie leiden. mensen vinden het erger om iets te verliezen dan om iets erbij te vergaren leuk is. we zijn dan ook risico averse. we gaan risico’s uit de weg omdat we de kans op kleine risico’s overschatten. dit wordt prachtig uitgelegd door stefan lipman in onderstaande video.

basisinkomen

het zal je dan ook niet verbazen dat we voor een basisinkomen zijn. zo brengen we de marktprikkels in lijn met de intrinsieke motivatie om wat van het leven te maken (in welke vorm dan ook). we zien echter dat veel regelingen prikkels hebben die er haaks op staan en waardoor mensen minder initiatief nemen. denk hierbij aan de tozo. de tijdelijke ondersteuning voor zelfstandige. het zorgt ervoor dat ondernemers hun omzet naar achteren schuiven (als ze al omzet maken) en waarbij het soms gunstiger is om even in een winterslaap te gaan dan te blijven ondernemen. bij de now regeling voor bedrijven is dit niet anders.

onderdeel van de oplossing (of probleem)

kortom, het denken over toeslagen creëert het probleem. het was ooit bedoeld als inkomensondersteuning, maar nu zorgt het voor een armoedeval, voor passiviteit en voor minder werken ipv meer werken (als je dat zelf wilt) en dan hebben we het nog niet gehad over de achterhaalde criteriums van het ‘maken van uren’. waardoor een ondernemer in aanmerking komt voor een aftrekpost. lees ook bart & het urencriterium. 

benieuwd naar een ander belastingstelsel? in het boek van andrew yang, jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing wordt hier ook op ingegaan.