ben jij selfmade?
“bent u echt selfmade? bedenk dan wel waar u vandaan komt!” dat is de kop van de column uit de quote 500 van columnist duco van lanschot. in de column bespreekt hij dat mensen onterecht het idee hebben dat ze hun succes aan zichzelf te danken hebben. dit zien we wel vaker. de tegenhanger van succes aan jezelf te danken hebben, is dat je pech dus ook aan jezelf te danken hebt. in het boek de meetmaatschappij van berend van der kolk wordt dit besproken onder de noemer: de tirannie van verdiensten van michael sandel. zo’n samenleving wordt een meritocratie genoemd.
naarmate mensen ‘hoger’ op de sociale ladder komen vinden we dat we het succes steeds meer aan onszelf te danken hebben. we halen onze schouders makkelijker op voor degene die het minder hebben, want dat zal wel aan henzelf liggen. deze ‘schuld’ vinden dan vaak terecht. iemand was dom, lui etc. als iemand het ‘gemaakt’ heeft dan wijzen we alle succes er ook aan toe en dan zal het wel puur hard werken zijn geweest.
in het boek: te gek voor woorden van gerard sangers komt ook duidelijk naar voren als het je niet zo goed afgaat en je een beroep doet op de overheid er een gevoel van schaamte uit gaat. immers: je zou het wel aan jezelf te danken hebben. in nederland vinden we het erger als iemand beter wordt behandeld dan henzelf. in andere landen is het dikwijls het tegenovergestelde. daarvan vinden ze dat een ander niet minder behandeld mag worden. de nederlander weet daarmee vaak de schuld van deze mindere behandeling in de schoenen van de buurman te schuiven, ze zullen wel iets verkeerd ingevuld hebben. albert jan kruiter vertelt erover in deze uitzending van brainwash, genaamd: de bureaucratie voorbij
zo stelt berend van der kolk dat individuele prestatiemetingen ertoe kan leiden dat we successen en mislukkingen onterecht aan het individu toeschrijven, dat kan resulteren in misplaatste arrogantie of onterechte zelftwijfel, met alle psychologische gevolgen van dien. een plek waar je niet wil zijn, zeker met het oog op psychologische basisbehoefte die we kennen vanuit de zelfdeterminatie theorie.
in onderstaande video wordt een experiment gedaan met monopolie, waarin de ene speler weinig startkapitaal krijgt (de arme speler) en de andere speler veel startkapitaal krijgt (de rijke speler). de rijke speler gedraagt zich veel luidruchtiger, slaat hard met het de pion op het bord, eet meer pretzels etc. dat de speler puur per toeval meer geld heeft door de gewonnen tos lijkt aan het eind van het spel niet meer uit te maken.
het verklaart in sommige gevallen de superieure houding van mensen. overigens moet ik zelf ook bekennen dat ik tijdens een potje toepen een echte kl**tzak kan zijn. er is goed nieuws, met kleine veranderingen kan ook hier wat aan gedaan worden (ook bij mij;)). mensen vormen zich namelijk naar de sociale context waarin ze leven, dit noemen we internaliseren, waaronder de prestatiedrang en de hiërarchie. daarom kan het zijn dat mensen het ook echt geloven dat ze pech of succes aan zichzelf te danken hebben nu is werkvierentwintig werkvierentwintig niet als we een oplossing hebben: een frisse kijk op mens, werk & inkomen. waarin er nog steeds ruimte is voor inbreng van het individu, maar we het wijzende vingertje naar de labbekak of rijke stinkerd achterwege laten.
wil je hier meer over weten, lees dan deze blog.